Azərbaycanda elə bir dini-tarixi ziyarətgah var ki, turistlərin diqqətinin böyük hissəsi məhz ora yönəlir - bu da Diri Baba Türbəsidir.
İslam Qafqazında çox az rast gəlinən bu unikal təcridgah, həm səyahətçilərin, həm də zəvvarların qeydlərində özünə yer tapıb.
Hətta onların bəziləri bu orijinal türbənin eskizini belə çəkmişlər.
Doğrudan da, çox şeylərə şahidlik etmiş bu müqəddəs məkanın sirli görkəmi o dövrlərdə daha da möhtəşəm olmalı idi.
Bunu nəzərə alaraq, bu yazıda sizi bu mistik abidə ilə bağlı onun qısa tarixçəsi, adının mənşəyi, memarlığı, və ziyarətdən öncə bilməli olduqlarınızla birgə maraqlı bir səfərə aparmaq istəyirəm.
Qısası, əgər bu “gizlində qalmış”, qəribə və qismən “sirli” tikilini ziyarət etmək istəyirsinizsə, bu yazı sizə kömək edəcək.
Gəlin başlayaq.
Diri Baba Türbəsinin Tarixinə Qısa Baxış
Qobustan rayonunun Mərəzə qəsəbəsindəki qayalıqlarda yerləşən Diri Baba Türbəsinin inşası 1402-ci ilə gedib çıxır.
Bu məlumat abidənin mərtəbələrini ayıran bəzəkli kitabə zolağında yazılıb.
Orada belə bir yazı var:
“Hicri 805-ci ildə (miladi 1402-ci il), Şirvanşah Şeyx İbrahimin göstərişi ilə inşa olunmuşdur”.
Eyni zamanda, memarın adının bir hissəsi də - “...Ustad Hacının oğlu...” - abidənin tağbənd hissəsində yazılıb.
Təəssüf ki, bu ad və tarixdən başqa, fiziki sübut kimi əlavə bir şey tapılmayıb. Yalnız bəzi səyahətçilərin, məsələn, hollandiyalı Cornelis de Bruijnin qeydləri istisnadır.
Növbəti tarixi məlumat yalnız 17-ci əsrə aiddir - o zaman Rusiya imperiyasının xüsusi nümayəndələri buraya gəlib bəzi faktları yoxlayıblar.
“Diri Baba” Adının Mənşəyi
Bu türbə ilə bağlı insanlarda maraq doğuran əsas suallardan biri də bu adın haradan gəldiyidir.
Həqiqətən də, “Diri Baba Türbəsi” adlanan bu məkanın adı nədən yaranıb?
Sözün etimologiyasına və dilimizdəki tərcüməsinə baxsaq, “Diri Baba” sadə şəkildə “canlı baba” və ya “ölməyən ata” mənasını verir.
Azərbaycan türbələrində müqəddəs şəxslərə “baba” deyə müraciət edilməsi də yayılmış haldır.
Bu abidədən başqa, ölkədə “Baba” ilə bitən çoxlu türbə adları da var. Məsələn:
Bu şəxslər zamanında xalq tərəfindən mömin və sevilən şəxslər kimi tanınıb - demək olar ki, lap müqəddəslər kimi.
Əsas məsələyə qayıtsaq, Diri Baba adlanan bu şəxsin kim olması ilə bağlı 2 önəmli versiya var.
Bunlardan birində deyilir ki, bu şəxsin əsl adı Pir Məhəmməd olub.
O, namaz qılarkən vəfat edib.
Rəvayətə görə, cəsədi 300 ildən artıq çürüməyib, ona görə də türbə bu adla tanınıb.
Digər versiyada isə bu şəxsin adı Atam ibn Əmir göstərilir.
Bu fərziyyəyə görə, o bu mağarada təkliyə çəkilərək vəfat edib və buraya basdırılıb.
Sonradan bu yer yaxın kəndlərdə yaşayanlar üçün müqəddəs ziyarətgaha çevrilib.
Diri Baba Türbəsinin Heyranedici Memarlığı
Diri Baba Məqbərəsi ikimərtəbəli, günbəzli bir tikilidir və öz qəribə memarlığı və görünüşü ilə digər türbələrdən fərqlənir.
Türbənin qayaya birləşməsi bizə İordaniyadakı qədim Petra və İrandakı Naqş-e Rüstəm kimi qayaüstü türbələri xatırladır.
Hətta bu abidənin günbəzli salonu, Şirvanşahlar sarayı kompleksindəki dekorativ tikililərlə eyni səviyyədə qiymətləndirilir.
Bu səbəbdən, memarlıq baxımından XV əsrdə Bakıda tikilən möhtəşəm saraylarla müqayisə etmək tam yerində olar.
İçəridə nazik və hündür daş pilləkən mərtəbələrə aparır.
Birinci mərtəbədə:
Sol tərəfdəki otaqda pəncərə var.
Sağdakı kiçik kvadrat otaqda isə səkkizguşəli günbəz yerləşir.
İkinci mərtəbədə isə abidənin əsas hissəsi var.
Bu otaq aşağıdakı iki otaqla eyni ölçüdədir.
Bura kvadrat formada böyük salondur və “Diri Baba”nın hücrəsi də məhz buradadır.
Eyni zamanda, günbəzi saxlayan künc sütunlar üzərində oyma çiçək motivləri ilə bəzədilib.
Həmçinin ön fasada, eləcə də şərq və qərb tərəfə işıq düşməsi üçün pəncərəvari açılışlara malikdir.
Əsas olan isə: “Diri Baba”nın qəbrinin bu hücrədə olduğudur və ya azından belə hesab edilir.
Diri Baba Türbəsini Ziyarət Etmək Üçün Faydalı Məsləhətlər
Deməyə ehtiyac yoxdur ki, Diri Baba Məqbərəsini ziyarətə tam dəyər - xüsusilə də Bakından Şamaxıya gedərkən.
Əgər “bir oxla iki quş vurmaq” istəyirsinizsə, bilin ki, Şamaxı Cümə Məscidindən buraya məsafə təxminən 35 km-dir.
Bəzi saatlarda türbə sıx ola bilər, xüsusilə günorta vaxtı.
Ona görə, səhər saatlarında getməyinizi tövsiyə edirəm.
Belə etsəniz, rahatlıq və səssizlik içində, sanki tək başınıza, daxili səssizlik içində məqbərini ziyarət etmiş olacaqsınız.
Əgər xarici vətəndaşsınızsa, türbəyə daxil olmaq üçün bilet almalısınız.
Giriş haqqı 3-10 AZN aralığındadır.
Sonda, abidənin yaxınlığında 7 mağara və qarşı tərəfdə köhnə qəbiristanlıq da görəcəksiniz.
Leave a Comment